OpenAI hamıdan sürətlə böyüyür, lakin perspektivlər hələ dumanlıdır

Tech-Biznes

14.10.2025

Emil

OpenAI-nin inkişafı üçün böyük məbləğdə vəsait cəlb etmək qabiliyyəti strateji investorların süni intellekt sahəsinə yatırımların səmərəliliyinə olan inamlarının artdığını göstərir. Bununla belə, OpenAI ilə bağlı yeni investisiya razılaşmaları bu startapın kapital strukturunu daha da mürəkkəbləşdirir və investorlar üçün maddi gəlir perspektivlərini aydınlaşdırmır. Xatırladaq ki, 2015-ci ildə təsis olunmuş OpenAI hələ də rəsmi olaraq startap hesab olunur, baxmayaraq ki, hal-hazırda onun bazar dəyəri 500 milyard dollar səviyyəsində qiymətləndirilir və şirkətə dünyanın ən bahalı 20 şirkəti sırasına daxil olmaq imkanı verir. Əgər klassik biznes inkişaf modellərinə əsaslansaq, növbəti mərhələdə OpenAI-nin ictimai şirkətə çevrilməsi və birja vasitəsilə vəsait cəlb etməsi gözləniləndir. Lakin bu transformasiyanın qarşısında müəyyən çətinliklər var - bunun əsas səbəbi OpenAI-nin qeyri-kommersiya təşkilatı tərəfindən idarə olunan unikal təşkilati strukturudur.

Qeyri-kommersiya hissəsinin ləğvinə ictimai təşkilatlar və Kaliforniya ilə Delaver ştatlarının baş prokurorları icazə verməyəcəklər - onlar artıq bu mövzuda öz mövqelərini bildiriblər. Microsoft şirkətinin maraqları da nəzərə alınmalıdır, çünki o, OpenAI-nin ən böyük investoru hesab olunur. Hər halda, Financial Times-ın qeyd etdiyi kimi, yeni sazişlər və ya birjaya çıxış mövcud investorların payını azaldacaq və bu, onlara xoş gəlməyə bilər. Bəzi hesablamalara görə, mövcud kapital strukturuna əsasən OpenAI-nin səhmlərinin təxminən 30%-i Microsoft-a məxsusdur, təxminən eyni pay şirkətin əməkdaşları arasında bölüşdürülüb, və OpenAI-nin qeyri-kommersiya bölməsi, yəni bütün startapın fəaliyyətinə nəzarət edən qurum, 20-30% paya iddialıdır. Təxminən 10% pay isə Yaponiyanın SoftBank korporasiyasına veriləcək, qalan bütün investorların ümumi payı isə bir neçə faizdən artıq olmayacaq.

Bununla belə, OpenAI nümayəndələrinin bildirdiklərinə görə, bir çox investorlar “böyük piroqun kiçik payı ilə razılaşmağa” hazırdırlar. Nəzəri olaraq, süni intellekt sahəsindəki boom şirkətin kapitalizasiyasını elə səviyyəyə qaldıra bilər ki, hətta kiçik bir pay belə nəhəng dəyərə sahib olacaq. Bu şəraitdə yeni investorların cəlb edilməsi nəticəsində kapitalın seyrəlməsi də o qədər qorxulu görünmür. Amma bütün bunlar yalnız süni intellekt balonunun partlamayacağı halda doğrudur. Bundan əlavə, OpenAI-nin əməkdaşları da şirkətin səhmlərindən pay alırlar və onların sayı sürətlə artır: son 2 il ərzində işçi sayı demək olar 4 dəfə artıb. Hazırda OpenAI investorları yalnız şirkətin mənfəətindən müəyyən bir pay almaq hüququna malikdirlər, lakin bu pay müəyyən bir maksimal dəyərlə məhdudlaşdırılıb. Şirkətin birjaya çıxışı isə investorlar üçün vəsaitlərinin geri dönüşünə dair daha aydın perspektivlər yarada bilərdi.

Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, OpenAI-nin restrukturizasiyası zamanı şirkətin baş direktoru Sam Altman-a müəyyən miqdarda səhm paketi ayrılması planlaşdırılır, lakin bu payın dəqiq həcmi yalnız islahatlar başa çatdıqdan sonra müəyyən ediləcək. Bununla belə, bu məsələ bu kontekstdə ən çox müzakirə olunan mövzulara daxil deyil. Əksinə, Elon Musk üçün vəziyyət fərqlidir - o, 2015-ci ildə OpenAI-nin formalaşma mərhələsində 45 milyon dollar investisiya qoysa da, heç bir maliyyə gəliri əldə etməyəcək. Bunun iki səbəbi var: birincisi, bu vəsait “xeyriyyə ianəsi” kimi rəsmiləşdirilib, ikincisi isə Musk ilə şirkətin hazırkı rəhbərliyi arasında dərin fikir ayrılığı qalmaqdadır. OpenAI nümayəndələri izah ediblər ki, əgər şirkət mənfəət əldə etməyə və onu investorlar arasında bölüşdürməyə çalışsaydı, araşdırma və inkişaf işlərinə yatırılan investisiyaları dayandırmaq məcburiyyətində qalardı.

Lakin investor vəsaitlərinin davamlı axını səbəbindən rentabelliyə keçid üçün tələsik addım atmağa ehtiyac yoxdur, və OpenAI aktiv şəkildə investisiyalar cəlb etməyə davam edir. Hətta ən optimist ssenariyə görə belə, şirkətin zərərsiz fəaliyyət səviyyəsinə ən tez 2029-cu ildə çatacağı gözlənilir. Hazırda OpenAI təxminən 60 milyard dollar məbləğində investisiya cəlb edib - bu, bir startap üçün olduqca böyük göstəricidir. Müqayisə üçün: Apple, Microsoft və NVIDIA birjaya çıxmazdan əvvəl cəmi bir neçə milyon dollarlıq investisiya toplamışdılar və IPO-ya çıxdıqları zaman onların bazar dəyərləri 2 milyard dollara belə çatmamışdı.

OpenAI isə bu gün 500 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilir, lakin hələ də eyni adlı qeyri-kommersiya qurumu tərəfindən idarə olunan özəl şirkət statusunu qoruyur. Gələcək bir neçə il ərzində OpenAI və onun investorları süni intellekt ekosistemi üçün məlumat emalı mərkəzlərinin tikintisinə 1 trilyon dollar xərcləməyi planlaşdırırlar. Bu vəsaitin əsas hissəsinin borc bazarından cəlb olunacağı gözlənilir. Bu öhdəlikləri yerinə yetirmək üçün şirkət gələcək gəlirlərinin bir hissəsindən imtina etməli olacaq. Bununla belə, mövcud risklər və qeyri-müəyyənliklər investorları hələ ki, qorxutmur, və OpenAI bu vəziyyətdən aktiv şəkildə yararlanır, son onilliklərin iri investisiya layihələrindən çıxarılmış tarixi dərslərə isə o qədər də diqqət yetirmir.

Paylaş

openai

Bənzər xəbərlər