Trump administrasiyası iqlim dəyişikliyi ilə bağlı sübutları məhv etmək istəyir

Elm & Texnologiya

23.07.2025

Emil

Donald Trump administrasiyası tərəfindən təklif olunan Yer iqliminə nəzarət üzrə milli xidmətlərin büdcə layihəsi, parnik effektinin artımını məhdudlaşdırmağa yönəlmiş bütün iqlim təşəbbüslərini ləğv edən bir sıra müddəaları əhatə edir. Hər şeydən əvvəl, bu büdcə layihəsi iqlimşünaslığın əsasını təşkil edən - Yer atmosferindəki CO2 konsentrasiyasına davamlı nəzarət edən stansiyaların fəaliyyətinə son qoyacaq. Bu stansiyalar 1958-ci ildən etibarən işləyirdi və onların bağlanması bəşəriyyətin iqlim cinayətlərinin sübutlarının məhv edilməsinə gətirib çıxaracaq. Büdcə layihəsində Havaydakı Mauna-Loa rəsədxanasının bağlanmasından bəhs olunur. Gənc alim Charles David Keeling Mauna-Loa dağında, 4 km-dən yuxarı yüksəklikdə, atmosferdə karbon qazı miqdarını ölçmək üçün məlumatların toplanmasını təşkil etmişdi.

Bu məlumatlar 1958-ci ildən fasiləsiz olaraq toplanırdı və zamanla Yer atmosferində CO2 konsentrasiyasının artımını sübut edən əsas elmi baza halına gəlmişdi. Bu, məşhur Keeling qrafikinin yaranmasına səbəb oldu. Həmin qrafikdə əks olunan məlumatlar Yer kürəsində iqlim dəyişikliyinə insan təsirini sübut edən bir çox elmi tədqiqatların əsasını təşkil edib. Havay adalarında sənaye istehsalı olmadığı üçün hesab olunur ki, 4 km-dən yuxarı yüksəklikdəki havanın kimyəvi tərkibi Yer atmosferinin orta vəziyyətini əks etdirir. Aydındır ki, məlumatların toplanması davam etsəydi, rəsədxana insanlığın əleyhinə kompromat xarakterli sübutlar toplamağa davam edəcəkdi - çünki insanlıq artıq qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün addımlar atmır, halbuki bu proses parnik qazlarının emissiyasının artması ilə qaçılmaz şəkildə bağlıdır.

Belə şəraitdə alimlər haqlı olaraq həyəcan təbili çala bilərdilər - çünki rəqəmlərlə mübahisə aparmaq çətindir. Buna görə də ABŞ-da hakimiyyət problemi “bir zərbə ilə” həll etməyə üstünlük verib: Milli Okean və Atmosfer Tədqiqatları İdarəsi (NOAA) üçün maliyyələşməni dayandırmaqla. Bu isə birbaşa Mauna-Loa rəsədxanasının fəaliyyətinə təsir göstərəcək. Təkcə rəsədxananın bağlanması ilə məsələ bitmir. ABŞ-ın bir sıra aparıcı iqlim təşkilatlarının rəhbərliyinə Trump tərəfindən təyin olunmuş şəxslər gətirilib və onlar açıq şəkildə əvvəlki iqlim nəticələrinin yenidən nəzərdən keçiriləcəyini və yeni vəzifələrin müəyyən olunacağını bildirirlər.

Məsələn, ABŞ Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi (EPA) bəyan edib ki, parnik qazları üzrə hesabatlılıq tələb edən və iri sənaye mənbələrinin emissiyalarını açıqlamasını nəzərdə tutan “çətinlik yaradan” Parnik Qazları Hesabat Proqramını (GHGRP) yenidən nəzərdən keçirir. Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin daha radikal addımı isə 2009-cu ildə qəbul etdiyi və son 16 il ərzində iqlim gündəmini dəstəkləyən əsas sənədi - ətraf mühitə təhlükə barədə əsas nəticəni - yenidən nəzərdən keçirəcəyini (əslində isə - dəyərdən salacağını) bəyan etməsi oldu. Bu sənəd indi “həddindən artıq” adlandırılır və bildirilib ki, amerikalılar üçün trilyonlarla dollar xərcə səbəb olub. Yeni rəhbərlik tərəfindən yayımlanan bəyanatda EPA bildirib: “Trump administrasiyası milli rifahı, enerji təhlükəsizliyini və xalqımızın azadlığını, sənayemizi, hərəkət imkanlarımızı və istehlak seçimlərimizi boğan, eyni zamanda xaricdəki rəqiblərimizə fayda verən bir proqram naminə qurban verməyəcək”.

Paylaş

Bənzər xəbərlər